Әкімшілік сот ісін жүргізу қазіргі құқықтықжүйеде маңызды рөл атқарады. Ол азаматтар мен ұйымдардың құқықтары мен бостандықтарын, сондай-ақ мемлекеттік органдардың заңдыәрекеттерін қамтамасыз етеді. ҚазақстанРеспубликасында әкімшілік сот ісін жүргізу тәртібіҚазақстан Республикасының Әкімшілік рәсімдік-процестік кодексімен (ӘРПК) реттеледі. Бұлмақалада әкімшілік сот істерін рәсімдеу тәртібі мен оның негізгі қағидаттары қарастырылады.
Әкімшілік сот ісін жүргізу – бұл әкімшілікқұқықтық қатынастардан туындайтын даулардықарастыруға бағытталған арнайы сот ісі. Олазаматтардың, ұйымдардың және мемлекеттікоргандардың құқықтары мен міндеттерін қорғауға, әкімшілік құқық бұзушылықтар бойынша әділшешім қабылдауға мүмкіндік береді.
Қазақстан Республикасының ӘРПК-і әкімшіліксот ісін жүргізудің негізін қалаушы нормативтікқұқықтық акт болып табылады. Онда әкімшілікістерді қозғау, қарау және шешу тәртібі егжей-тегжейлі көрсетілген.
Әкімшілік сот істерін рәсімдеу келесі жалпыпринциптерге негізделеді:
• Заңдылық: Барлық рәсімдер заңнамаға сәйкесжүзеге асырылады.
• Тараптардың теңдігі: Талапкер мен жауапкердің құқықтары мен міндеттері теңдәрежеде қорғалады.
• Жариялылық және ашықтық: Сот отырыстарыашық өтіп, шешімдер жарияланады.
• Объективтілік: Сот шешімдері дәлелдернегізінде қабылданады.
Әкімшілік іс сотқа талап арыз немесе шағымберу арқылы қозғалады. Талап арызда келесімәліметтер көрсетілуі тиіс:
• Талапкердің және жауапкердің толықмәліметтері.
• Талаптың мәні және негіздемесі.
• Құқықтарды қорғау туралы өтініш.
Сот кеңсесі келіп түскен талап арызды тіркейдіжәне тараптарға іс жүргізудің басталғаны туралыхабарлама жібереді.
Сот істі дайындыққа қою кезеңінде:
• Тараптарды хабардар етеді.
• Істі қарау күні мен уақытын белгілейді.
• Қосымша құжаттар немесе айғақтар талапетуі мүмкін.
Сот істі ашық немесе жабық отырыстақарайды. Отырыста тараптардың дәлелдерітыңдалады, куәлардан жауап алынады жәнежазбаша айғақтар зерттеледі.
Сот шешімі келесі талаптарға сай болуы керек:
• Шешімнің заңды негізі көрсетілуі.
• Шешімнің қысқаша мазмұны және дәлелдері.
• Тараптардың құқықтары мен міндеттерінанықтау.
Сот шешімі заңды күшіне енгеннен кейін, оны орындауға беріледі. Тараптарға шешімніңкөшірмесі жіберіледі, ал жауапкердің әрекеттерінемесе әрекетсіздігі заңды түрде орындалуы қажет.
Әкімшілік сот ісін жүргізуде құжаттардырәсімдеу ерекше маңызға ие, себебі әрбір құжат сот ісін жүргізудің заңдылығын және объективтілігінқамтамасыз етеді.
• Электронды сот ісін жүргізу (e-Сот): Қазіргіуақытта сот құжаттарын электронды форматтарәсімдеу және жіберу мүмкіндігі қарастырылған.
• Құжаттарды сақтау: Барлық сот құжаттарыарнайы мемлекеттік тіркеу жүйесінде сақталады.
• Дербес деректерді қорғау: Сот процесіндетараптардың дербес деректері құпия сақталуы тиіс.
Әкімшілік сот ісін жүргізуде сот істерінрәсімдеу тәртібі құқықтық мемлекет қағидаттарыніске асыруда маңызды рөл атқарады. Ол азаматтармен ұйымдардың құқықтарын қорғауға, әкімшілікдауларды тиімді шешуге мүмкіндік береді. Сот құжаттарын рәсімдеудің заңды тәртібі әкімшілікәділдікті қамтамасыз етеді.
Жамбыл облысы мамандандырылған ауданаралық әкімшілік соты әкімшісінің бас маман сот отырысының хатшысы Г.Р.Сариева