Сот отырысы – сот төрелігін жүзеге асырудың негізгі және ең жауапты кезеңі. Әрбір іс бойынша әділ шешім қабылдануы тек заң нормаларына ғана емес, сонымен қатар сот отырысының дұрыс ұйымдастырылуына да байланысты. Сот процесін сапалы өткізу азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауға, сондай-ақ сот билігінің беделін арттыруға қызмет етеді.
Сот отырысын өткізудің құқықтық негізі
Қазақстан Республикасының Конституциясында «Сот төрелігін тек сот қана жүзеге асырады» деп көрсетілген. Ал сот отырысын ұйымдастыру мен өткізу тәртібі Азаматтық процестік кодексте, Әкімшілік рәсімдік-процестік кодексте және Қылмыстық-процестік кодексте айқындалған. Әрбір сот ісі түріне қарай процессуалдық талаптар мен рәсімдер нақты белгіленеді.
Сот отырысына дайындық кезеңі
Сот отырысы басталар алдында судья істі қарауға толық дайындық жүргізеді: тараптардың қатысуын қамтамасыз ету, дәлелдемелерді сұрату, шақыру қағаздарын уақытылы жіберу, залдың техникалық жағдайын тексеру және бейне/аудио жазба құралдарының жұмысын қадағалау. Бұл – сот отырысының тиімді және заңға сай өтуінің басты кепілі.
Сот процесінің ашықтығы мен тәртібі
Сот отырысы, әдетте, ашық түрде өткізіледі. Бұл – сот билігінің жариялылығы мен әділдігін қамтамасыз етудің негізгі қағидаттарының бірі. Тек ерекше жағдайларда (мысалы, мемлекеттік құпиялар, кәмелетке толмағандардың істері, жеке өмірге қатысты мәліметтер) сот отырысы жабық түрде өткізілуі мүмкін.
Отырысты судья басқарады және процестің тәртібін қамтамасыз етеді. Тараптар мен олардың өкілдері сөз сөйлеп, дәлелдемелерін ұсынады, ал судья заң шеңберінде іс бойынша мән-жайды жан-жақты, толық және объективті зерттейді.
Цифрлық технологиялар және сот процестерін жетілдіру
Соңғы жылдары сот жүйесінде цифрлық технологиялар кеңінен енгізілуде. Онлайн сот отырыстары, «Төрелік» және «Сот кабинеті» ақпараттық жүйелері азаматтардың уақыты мен ресурсын үнемдеуге, сот төрелігінің қолжетімділігін арттыруға зор үлес қосып отыр. Бұл – әділдікті жедел әрі ашық жүзеге асырудың тиімді тетігі.
Сот отырысын ұйымдастыру – тек рәсімдік шара ғана емес, әділдіктің нақты іске асу сәті. Оның сапасы мен мәдениеті сот төрелігінің беделін айқындайды. Судья мен сот қызметкерлері өз жұмысына жоғары жауапкершілікпен қарап, сот процесінің заңдылығы мен ашықтығын қамтамасыз еткен жағдайда ғана қоғамда әділдік пен құқық үстемдігі орнайды.
Жамбыл облысы мамандандырылған ауданаралық әкімшілік соты әкімшісінің бас маман сот отырысының хатшысы Б.У.Әділхан