Кеше Астанада 5 кәсіпкердің жазықсыз сотталуына наразы бір топ адвокат БАҚ өкілдеріне арналған баспасөз конференциясын өткізді. Олардың сөзінше, кәсіпкерлер істемеген ісі үшін жауапқа тартылып жатыр. Тіпті, қылмыстық іс болмады деп есептейді қорғаушылар. Сондықтан Мұрат Жаңабергенов, Шалқар Төлегенов, Азамат Төлегенов, Александр Тиманов және Мөлдір Бекбайдың жазықсыз сотталуына қатысты бір топ адвокат Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевқа үндеу жолдап, әділ үкімет әділ шешім шығарады деп сенім білдіріп отыр.
Істің ушығуына не себеп?
Естеріңізде болса, осыдан үш-төрт жыл бұрын Елорда іргесіндегі Қызылсуат ауылының халқы кеш қарайса, «көзге көрінбейміз» деп өкпе-назын білдірген. Біраз бұқаралық ақпарат құралдары да шулатып, ауыл балаларының сабақ оқи алмай, шамман отырғанын жазған болатын. Сөйтіп, Қызылсуат ауылына жарық тарту мемлекет тарапынан қолға алынып, 2019 жылдың 25 қыркүйегінде электро стансасы салынып, пайдалануға берілген. Ол Ақмола облысы Целиноград ауданыны әкімдігінің қарамағына қарайды. Қазір ауылда жарық бар, тұрғындар күнделікті күйбең тірлігімен тіршілік етуде. Алайда уақыт өте өңірлік прокуратура ауылға жарық тартумен айналысқан кәсіпкерлерге бюджет қаражатын жымқырды деген айып тағып, қылмыстық іс қозғалған.
– Қылмыстық іс бойынша барлық қорғаушы сапалы, кәсіби жұмыс жүргізді. Бірақ әуелде Ақмола облысы экономикалық тергеу департаменті істі заңсыз тіркеген. Тергеу де, сотта болды. Әділдік үшін күресіп жүргенімізге 3 жылдан аста. Қазір олар Қылмыстық кодекстің 189-бабы бойынша айыпталып отыр. Қазір Мұрат Жаңабергенов, Шалқар Төлегенов, Азамат Төлегенов, Александр Тиманов және Мөлдір Бекбайдың жазықсыз сотталуына қатысты Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевқа үндеу жолдап, әділетті қоғамда үкімет әділетті шешім шығарады деп үміттеніп отырмыз. Амалсыздан осындай қадамға барып отырмыз. Себебі, біз қорғаған адамдар өздері жасамаған қылмыс үшін сотталды, – деді қорғаушы Анар Құсайынова.
Ақпан айының басында өңірлік прокуратураның тергеуі бойынша Целиноград ауданының ТКШ бөлімінің басшысына және «РемСтройСервис ПВ» мен «MS-Energy» ЖШС басшылары айыпталды. Салдарынан қылмыстық істің барлық қатысушыларына нақты жаза, бас бостандығынан айыру тағайындалды. Сотталған кәсіпкерлер мен ЖШС қызметкері коммерциялық және өзге де ұйымдарда 10 жыл мерзімге материалдық-жауапты лауазымдарды, ал ТКШ басшысы өмір бойы мемлекеттік қызметте лауазымдарды атқара алмайды деген үкім шықты. Сондағы айып – Қызылсуат ауылында жаңа құрылыс аумағына арналған электрмен жабдықтау қосалқы станциясын салу кезінде 1,3 млрд теңге сомасындағы бюджет қаражатын жымқыруы.
Кәсіпкерлер жазықсыз ба?
Қызылсуат ауылында электрмен қамту құрылысын жүзеге асырған ұйым басшыларының қорғаушысы Гүлзейнеп Сұлтанова айтуынша, ауылға жарық тарту жобасы негізі 2013 жылы әзірленген. Ал құрылыс 2017 жылы басталған. «Төрт жыл айырмашылық бар. Осы төрт жылда біздің экономикада бірқатар өзгеріс болды. Ол: девальвация, материалдың қымбаттауы, логистиканың күрделенуі. Біздің мердігерлер жұмысқа кіріскенде жобаға сай нысан салу мүмкін емес екенін көреді» деген ол осыған қатысты сот отырысында дәлелдер де көрсетілгенін айтты.
Содан мердігерлер ол жұмысты қайтадан жөнге келтіріп, қайта келісім жасаған. Оған тапсырушы әкімдік, мердігер, техникалық және авторлық бақылау өкілдері қол қойған.
– 2017 жылы басталған құрылыс 2019 жылы аяқталды. Мемлекет нысанның құрылысына 1 трлн-нан астам теңге бөлді. Алайда біз қорғап жатқан тұлғалар 1,3 трлн теңгеге шығын келтірді деп айыптап отыр. Демек айыптаушылардың шешімі мен тергеудің нәтижесі бойынша нысан 307 млн теңгеге салынғандай болып отыр. Ал жеткізушіден сатып алынған тек бір қондырғы 425 млн теңгеге сатып алынған. Оның аясында қондырғыны ауыстыру көзделген және ауыстырылды. Бірақ тергеу кезінде сот пен тергеу органы оған жұмсалған шығынды назарға алмай отыр. Құнын да ешкім есептеп шығармады. Бірақ бұған қаржы жұмсалмады емес, жұмсалды ғой. Сондықтан біз сот шешімімен келіспей отырмыз. Құрылыс аяқталған соң аталған қондырғыны мердігер әкімдікке тапсырған. Ауыл ішінде қосылған көшелерге ол құндырғылар тегін орнатылады. Оған қоса қондырғы әкімдік балансына қойылған. Сондағысы ауылдың дамуына септігін тие беруін қалаған», – дейді қорғаушы.
Әкімдіктің шағымы жоқ
Адвокат Мәкіш Есқараев кәсіпкерлер жобада болмаған 4 көшені электрмен қамтығанын жеткізді. Оның айтуынша, жобада көрсетілмеген жерлерге үй түскен, соларға да жарық тартылды. «Бұл – халық үшін жасалған дүние. Сот пен прокуратураны оны назарға алмай отыр. Еліміздегі соттың әділеттігі құлдырап барады. Оның салдары халық үшін қауіпті. Жалық үшін жұмыс істеп жатқандар болашақта заңмен қорғалмаса, ешкім жұмыс істемейтін болады» деген пікірін білдірді қорғаушы.
– Қондырғыны әкімдікке тапсырған. Оның үстіне бағана көрсетілген 1,3 трлн теңге әу басында, яғни 2013 жылы жобаға салынған. Егер оның сметасын 2019 жылмен есептесек, шығын бұдан екі есе көбейер еді. Бірақ тапсырушы беруші де, орындаушы да Ақмола облыстық ЭС-ның қойған талабын сақтай отырып, ақыны өсірместен ауылға жарық тартуға бел буады. Тіпті, ауыстырылған құрылғылардың сапасынан кем түспейтінін және құжатта көрсетілгеннен мықты екенін маман дәлелдеген болатын. Алайда артынан Ақмола облысының прокуратурасы мен Экономикалық тергеу департаменті талап еткендей теріс пікір бергенін мойындаған. Тіпті, әкімдік тапсырысты орындаушылар мен мердігерлерге шағымданбаған. Құрылыстың дұрыс аяқталғаны жөнінде құжат та бар, – деді Есқараев.
Кәсіпкерлердің қамауда жатқанына жыл асты
Қорғаушылар айыптау актісі көшірілгенін және Бас прокуратураның «негізсіз қозғалған істің жабылуын» талап еткен шешімін жергілікті заң органдары құлақ аспағанын сөз етті. Соңғы он айдың ішінде облысқа 30-дан астам өтініш жазып, істің дұрыс қаралуын талап еткен.
«Президентіміз құқық қорғау органдарының қиялынан туған қылмыстық істерді тез арада Бас прокуратура тоқтатуы керек. Мемлекеттік қызметкерлердің бизнеске заңсыз араласуы және оған кедергі келтіруі ауыр қылмыс ретінде саналуы керек. Бұл әрекет етуге итермелейді. Алайда біз көргендей, Ақмола облысының экономикалық тергеу департаменті шулы істерді тергеуге құнығып, облыстық прокуратура қадағалау органынан айыптау органына айналған. Сот қадағалау органы мен тергеу органына жалтақтап отыр. Олар Президенттің тапсырмасын орындамақ түгілі, заңды да сақтамай отыр», – дейді Анар Құсайынова.
Оның айтуынша, судья Валитова өзінің шешімінде нормативтік бұйрықтың 18-тармағына сілтеме жасаған, онда егер кінәлі лауазымдық құзырын қолданса, қосымша біліктілік талап етілмейді деген. Соған қарамастан ол Мұрат Жаңабергенов, яғни ТКШ-ның бұрынғы басшысы 361 және 189 бап бойынша соттады.
«Бірақ егер білікті маман болса, екі бірдей бап берілмейтінін білуі керек еді. Тіпті, жымқырылғаны дәелденсе де, 361 бап берілмеуі тиіс. Ең қызығы, бұл шешімді аудандық прокурор қолдап-қуаттайды. Тіпті, Целиноград ауданының прокуроры Базарбаев мемлекеттік айыпталушының қатесін түзету үшін қосымша жазаны 8-ден 10 жылға ұлғайтуды сұраған. Осыдан-ақ аудандық прокуратура қызметкерлерінің біліктілігін көруге болады. Сондықтан Ақмола облысының прокуроры Майлыбаев осындай бассыздыққа назар аударар деп үміттенімін, – дейді Анар Құсайынова.
Бүгінде істемеген ісі үшін жауапқа тартылған Мұрат Жаңабергенов, Шалқар Төлегенов, Азамат Төлегенов, Александр Тиманов және Мөлдір Бекбай есімді кәсіркерлердің тергеу изолятарына алынып, үйдің бетін көрмегеніне бір жылдан асқан. Осындай бассыздыққа көз жұма қараған Ақмола облыстық прокуратура не істеп отырғаны белгісіз. Әлде, Майлыбаев қызметін асыра пайдаланғаны ма? Осыны көрер көз, естір құлақ бар ма?